04.10.2024  |  Yazar: Özkan KORKMAZ

BRCA1 ve BRCA2 Genleri Nedir?

BRCA1 ve BRCA2 genleri, tümör baskılayıcı proteinler üretir ve bu proteinler, hücresel DNA'nın hasarını onararak genetik bütünlüğü korur. Bu süreç, hücrelerin kontrolsüz bir şekilde bölünmesini ve tümör oluşumunu engellemeye yardımcı olur. Bu genlerin düzgün çalışması, vücudun kanser gibi genetik hastalıklara karşı korunmasına yardımcı olur.

• BRCA1 (Breast Cancer 1): BRCA1 geni, 17. kromozomda yer alır ve DNA onarımı ile ilgili kritik bir rol oynar. BRCA1 proteini, hücre döngüsünün düzenlenmesinde ve DNA tamirinde önemli bir işlev görür. Özellikle, çift sarmallı DNA kırıklarının onarılmasında görev alır.
• BRCA2 (Breast Cancer 2): BRCA2 geni ise 13. kromozomda bulunur ve BRCA1'in yaptığı işlevlerle benzer şekilde, DNA onarımında ve hücre döngüsünün düzenlenmesinde önemli rol oynar. BRCA2 proteini, DNA onarım komplekslerini oluşturur ve genetik materyalin düzgün bir şekilde korunmasını sağlar.

Gen Mutasyonları ve Kanser Riski

BRCA1 ve BRCA2 genlerinde meydana gelen mutasyonlar, bu genlerin normal işlevlerini bozarak hücresel DNA onarımını etkiler. Bu durum, hücrelerde genetik hasar birikmesine neden olabilir ve kanser gelişimi riskini artırabilir. Mutasyonların etkisi, şu şekilde özetlenebilir:

• Mutasyonlar: BRCA1 ve BRCA2 genlerinde meydana gelen mutasyonlar, bu genlerin işlevselliğini kaybettirir. Normalde onarılan DNA hasarları, mutasyonlar nedeniyle etkili bir şekilde tamir edilemez. Bu durum, genetik hataların birikmesine ve hücresel değişimlere yol açar.
• Genetik Risk Artışı: BRCA1 veya BRCA2 genlerinde mutasyon taşıyan bireyler, genetik olarak kanser geliştirme riskini artırır. Özellikle meme ve over kanserlerinde bu risk önemli ölçüde artar. Bu mutasyonlar, genellikle ailede birden fazla kanser vakasının bulunmasıyla ilişkilidir.

Ailesel Meme ve Over Kanseri

Genetik faktörler, meme ve over kanseri vakalarının %5-10'unu oluşturmaktadır ve bu vakaların büyük bir kısmı BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki mutasyonlardan kaynaklanır.

• Meme Kanseri: BRCA1 ve BRCA2 genlerinde mutasyon taşıyan kadınların yaşam boyu meme kanseri riski, normal popülasyona kıyasla çok yüksektir. BRCA1 mutasyonu taşıyan kadınlarda bu risk, %55-65 arasında değişirken, BRCA2 mutasyonu taşıyanlarda %45-55 arasındadır.
• Over Kanseri: BRCA1 ve BRCA2 mutasyonları, over kanseri riskini de artırır. BRCA1 mutasyonu taşıyan kadınlarda yaşam boyu over kanseri riski %39-46, BRCA2 mutasyonu taşıyanlarda ise %11-17 arasındadır. Over kanseri, genellikle daha geç yaşlarda teşhis edildiği için, genetik testler ve tarama programları bu riski yönetmede önemlidir.

Genetik Testlerin Önemi

BRCA1 ve BRCA2 genlerinde mutasyonların varlığını belirlemek için yapılan genetik testler, kanser riskini değerlendirmede önemli bir araçtır. Bu testler, risk altındaki bireylerin tarama programlarına ve profilaktik tedbirlere yönlendirilmesine yardımcı olabilir. Test sonuçları, risk yönetimi stratejilerini planlamak için kullanılır ve kişisel sağlık kararlarının alınmasında temel bir rol oynar.

Genetik danışmanlık ve testler, genetik risklerin anlaşılmasını sağlayarak bireylerin sağlıklarını koruma ve kanser gelişme risklerini azaltma yollarında rehberlik eder.

BRCA1 ve BRCA2 Gen Dizi Analizi

Gen dizi analizi, genetik materyalin (DNA) belirli bölgelerinin detaylı incelenmesini sağlar. BRCA1 ve BRCA2 genlerinin analizi, bireylerin bu genlerdeki mutasyonları taşıyıp taşımadığını belirlemek için kullanılır. Bu testler, genetik danışmanlık hizmetleri aracılığıyla yapılır ve genellikle aşağıdaki adımları içerir:

1. Kan veya Tükürük Örneği Alımı: Genetik test için ilk adım, bireyden kan veya tükürük örneği alınmasıdır.
2. DNA İzolasyonu: Alınan örnekten DNA ayrıştırılır ve laboratuvar ortamında incelenir.
3. Gen Dizi Analizi: DNA’nın BRCA1 ve BRCA2 gen bölgeleri analiz edilir. Mutasyonlar, bu genlerin normal işleyişini engelleyebilir ve kanser riskini artırabilir.
4. Sonuçların Yorumlanması: Test sonuçları, mutasyonların varlığına göre risk seviyelerini belirler ve genetik danışman tarafından yorumlanır.

Ailesel Meme ve Over Kanseri Riskleri

BRCA1 ve BRCA2 genlerinde mutasyon taşıyan bireyler, meme ve over kanseri riskinin artmış olduğunu bilmelidirler. BRCA1 mutasyonu taşıyan kadınların meme kanserine yakalanma riski, yaşam boyu %55-65 arasındayken, BRCA2 mutasyonu taşıyanların bu riski %45-55’tir. Ayrıca, BRCA1 mutasyonu taşıyan kadınlarda over kanseri riski de artar; yaşam boyu riski %39-46 arasındadır. BRCA2 mutasyonu taşıyanlarda ise bu risk %11-17’dir.

Erken Tanı ve Risk Yönetimi

Genetik testler sayesinde bireyler, kanser risklerini önceden bilerek gerekli önlemleri alabilirler. Risk yönetimi stratejileri şunları içerebilir:

1. Düzenli Tarama Testleri: Meme ve over kanseri riskini yönetmek için düzenli mammogramlar, ultrasonlar ve pelvik muayeneler önerilir.
2. Profilaktik Cerrahi: Yüksek risk altında olan bireyler, meme ve/veya overlerin cerrahi olarak alınmasını tercih edebilirler. Bu yöntem, kanser gelişme riskini önemli ölçüde azaltabilir.
3. Kimyasal Önleme: Östrojen ve progesteron gibi hormonları hedefleyen ilaçlar, kanser riskini azaltabilir.
4. Genetik Danışmanlık: Riskli bireyler, genetik danışmanlık alarak risklerini anlamada ve uygun önlemleri almada destek alabilirler.

BRCA1 ve BRCA2 genlerinin dizi analizi, ailesel meme ve over kanseri risklerini belirlemede etkili bir araçtır. Bu genlerdeki mutasyonlar, kanser riskinin artmasına neden olabilir, ancak genetik testler sayesinde bireyler bu riski yönetebilir ve erken tanı ile hayatlarını koruyabilirler. Risk yönetimi stratejileri ve genetik danışmanlık, kanserle mücadelede önemli rol oynar ve bireylerin sağlığını koruma yolunda kritik bir adımdır.